ذوب آهن اصفهان، به عنوان نخستین و بزرگترین کارخانه تولید فولاد ساختمانی و ریل در ایران، از جایگاه ویژه‌ای در صنعت فولاد کشور برخوردار است. عملیات ساخت این مجموعه در سال ۱۳۴۶ آغاز شد و امروزه با ظرفیت تولید سالانه ۲.۸ میلیون تن انواع مقاطع فولادی ساختمانی و صنعتی، به عنوان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان فولاد در کشور شناخته می‌شود.
بر اساس برنامه‌های توسعه‌ای، پس از بهره‌برداری از طرح توازن تولیدات، ظرفیت تولید این مجموعه به ۳.۶ میلیون تن در سال افزایش خواهد یافت. محصولات این کارخانه نه‌تنها در پروژه‌های ملی و زیربنایی کشور مانند برج میلاد، نیروگاه هسته‌ای بوشهر، مترو و سدهای بزرگ مورد استفاده قرار می‌گیرد، بلکه به بیش از ۲۳ کشور در اروپا، آسیا و آفریقا نیز صادر می‌شود. علاوه بر فعالیت صنعتی، ذوب آهن اصفهان در عرصه ورزشی نیز فعال است و با تیم فوتبال خود در لیگ برتر ایران حضور دارد.
تاریخچه ذوب آهن اصفهان
در گذشته، ایران در زمینه تولید و استفاده از فولاد همگام با دیگر کشورها پیش می‌رفت، اما با پیشرفت فناوری و تغییرات سریع صنعتی، کشور از مسیر تولید عقب ماند و به یکی از واردکنندگان فولاد تبدیل شد. این نیاز، که از دوران قاجار مطرح بود، به دلیل موانع متعدد اجرایی نمی‌شد. در نهایت، در دی‌ماه ۱۳۴۴، طی توافقی میان ایران و شوروی، مقرر شد که در ازای صادرات گاز ایران، شوروی دو مجتمع صنعتی ذوب آهن اصفهان و ماشین‌سازی اراک را در کشور احداث کند.
مراحل اولیه تأسیس
عملیات اجرایی ساخت کارخانه از سال ۱۳۴۶ آغاز شد و با احداث کارگاه‌های کک‌سازی، آگلومراسیون و کوره بلند شماره یک، تولید چدن در نیمه اول دی‌ماه ۱۳۵۰ شروع گردید. در دی‌ماه ۱۳۵۱، با راه‌اندازی بخش فولادسازی و نورد، تولید محصولات فولادی با ظرفیت ۵۵۰ هزار تن در سال آغاز شد. به دنبال آن، طرح‌های توسعه‌ای برای افزایش ظرفیت به ۱.۹ میلیون تن فولاد در سال با احداث کوره بلند شماره ۲ و توسعه بخش‌های مختلف کارخانه کلید خورد و در سال ۱۳۵۷ عملیات ساختمانی کمپلکس چدن به پایان رسید.
تحولات پس از انقلاب
به دلیل مشکلات طراحی در ماشین‌های ریخته‌گری مداوم روسی، تولید فولاد با محدودیت مواجه بود. از این‌رو، در سال ۱۳۶۷، نصب دو ایستگاه ریخته‌گری مدرن از کشور ایتالیا آغاز شد و در سال ۱۳۶۹ ظرفیت تولید فولاد به حداکثر مقدار پیش‌بینی‌شده رسید. اگرچه جنگ تحمیلی توسعه کارخانه را کند کرد، اما پس از جنگ، با استفاده بهینه از امکانات موجود، ظرفیت تولید به بیش از دو میلیون تن افزایش یافت. این کارخانه همچنین با اجرای پروژه‌های بازسازی، ظرفیت تولید را افزایش داده، تنوع محصولات را گسترش داده و کیفیت آن‌ها را ارتقا داده است.
طرح‌های توسعه‌ای
ادامه حیات و پیشرفت صنعتی ذوب آهن اصفهان وابسته به اجرای پروژه‌های توسعه و نوسازی است. برخی از مهم‌ترین این پروژه‌ها عبارت‌اند از:
پروژه‌های زیست‌محیطی
با توجه به اثرات زیست‌محیطی صنایع فولاد، ذوب آهن اصفهان طی سال‌های اخیر پروژه‌های متعددی را برای کاهش آلودگی اجرا کرده است. برخی از این اقدامات شامل موارد زیر است:
- نصب سیستم آسپیراسیون در کوره بلند شماره یک
- کاهش میزان غبار و CO در گاز خروجی کنورتورها
- احداث تصفیه‌خانه پساب صنعتی به ظرفیت ۷۷۰ مترمکعب در ساعت
- انتقال پساب زرین‌شهر برای آبیاری فضای سبز
- ایجاد بیش از ۱۶ هزار هکتار فضای سبز در اطراف کارخانه
پروژه‌های تولید و نوسازی
- تولید ریل ملی: بر اساس تفاهم‌نامه سال ۱۳۹۳، این کارخانه برای نخستین بار در کشور اقدام به تولید ریل UIC60 و تیرآهن بال‌پهن کرده است.
- گوگردزدایی از چدن: با احداث این واحد، امکان تولید فولاد خام باکیفیت و محصولات خاص نوردی فراهم شده است.
- ایستگاه ریخته‌گری شماره ۵: با احداث یک ماشین ریخته‌گری مداوم ۶ شاخه، ظرفیت تولید سالانه به یک میلیون تن شمش فولادی افزایش یافته است.
- کارگاه اکسیژن جدید: برای تأمین نیازهای گازهای فرآیندی، پروژه‌ای در حال اجرا است که شامل تولید ۲۵ هزار نرمال متر مکعب در ساعت اکسیژن، ۱۸ هزار نرمال متر مکعب نیتروژن و ۹۰۰ نرمال متر مکعب آرگون مایع خواهد بود.
- تزریق پودر زغال: این پروژه امکان کاهش مصرف کک متالورژی را از طریق شارژ زغال پودر شده در کوره بلند فراهم کرده است.
- گندله‌سازی: هدف از این پروژه، جایگزینی سنگ آهن و آگلومره با گندله در شارژ کوره بلند و افزایش بهره‌وری تولید فولاد است.
نتیجه‌گیری
ذوب آهن اصفهان با برخورداری از سابقه‌ای طولانی در تولید فولاد و اجرای پروژه‌های توسعه‌ای، همچنان نقش کلیدی در تأمین نیازهای فولادی کشور و صادرات به بازارهای جهانی ایفا می‌کند. با توجه به تمرکز این مجموعه بر بهبود فناوری، افزایش بهره‌وری، کاهش آلایندگی و گسترش تنوع محصولات، آینده‌ای روشن برای این مجموعه صنعتی پیش‌بینی می‌شود.
