صنایع کشور در سالهای اخیر، بهویژه در فصلهای تابستان و زمستان، با چالش جدی ناترازی تولید و مصرف گاز مواجه شدهاند. این ناترازی تأثیرات قابل توجهی بر اقتصاد کشور میگذارد. در شرایط فعلی اقتصاد ایران تحت فشار تحریمها قرار دارد و برای آزادسازی منابع مالی بلوکهشده در کشورهایی مانند کره جنوبی، انرژی و زمان زیادی صرف میشود. خسارتهایی که تنها به دلیل محدودیت انرژی صنایع، بهویژه در صنعت فولاد، وارد میشود، غیرقابل چشمپوشی است. این خسارتها سالانه حدود ۴ تا ۶ میلیارد دلار تخمین زده میشود.
ناترازی مصرف و تولید گاز در کشور به حدود ۳۰۰ میلیون مترمکعب در روز رسیده است. درعینحال فقدان برنامهریزی جامع برای مدیریت این بحران، صنعت کشور را با چالشهای متعددی روبهرو کرده است. اگر سیاستهای کلان برای بهینهسازی مصرف انرژی و توسعه ذخایر گاز اتخاذ نشود، مزیتهای نسبی تولید در صنایع بزرگی همچون فولاد که متکی بر دسترسی به گاز هستند، به مرور زمان از دست خواهند رفت.
سهم صنایع در مصرف گاز
بر اساس آمار رسمی، در سال ۱۴۰۰ بخشهای خانگی، تجاری و صنایع کوچک، ۴۷/۴ درصد از کل گاز مصرفی کشور را استفاده کردهاند. در همین سال، سهم نیروگاهها ۳۱/۷ درصد و سهم صنایع بزرگ تنها ۲۰/۹ درصد بوده است. از این میزان، صنایع فولاد حدود ۵/۳ درصد از گاز مصرفی کشور را به خود اختصاص دادهاند. این آمار نشان میدهد که علیرغم سهم ناچیز صنایع فولاد در مصرف گاز، محدودیتهای اعمالشده بر این بخش تأثیرات منفی زیادی بر تولید و صادرات این محصولات داشته است. به عنوان نمونه، به جای استفاده از فرصت جنگ روسیه و اوکراین برای افزایش صادرات فولاد، این صنعت با کاهش تولید و زیان اقتصادی مواجه شد.
دلایل ناترازی تولید و مصرف گاز
یکی از مهمترین دلایل ناترازی تولید و مصرف گاز، عدم سرمایهگذاری کافی در توسعه و نگهداری زیرساختهای تولید و ذخیرهسازی گاز طبیعی است. بر اساس گزارشهای موجود، میزان مصرف گاز طبیعی در سال ۱۳۹۰ در فصل تابستان حدود ۳۴۰ میلیون مترمکعب در روز و در فصل زمستان حدود ۵۲۵ میلیون مترمکعب در روز بوده است. این آمار نشاندهنده اختلاف ۱۸۰ میلیون مترمکعبی مصرف گاز در فصول مختلف است که این شکاف در سالهای اخیر بیشتر شده است.
راهکارهای پیشنهادی
برای حل مشکل ناترازی تولید و مصرف گاز، دولت باید در کوتاهمدت سیاستهای مدیریت مصرف انرژی در بخشهای خانگی و تجاری را اجرا کند. این اقدام میتواند شامل اصلاح الگوی مصرف، بهبود راندمان انرژی و استفاده از فناوریهای نوین برای کاهش هدررفت گاز باشد. در بلندمدت، سرمایهگذاری در توسعه ذخایر گاز، بهبود زیرساختهای انتقال و افزایش ظرفیت تولید، میتواند از بروز مشکلات مشابه جلوگیری کند.
ایجاد محدودیتهای انرژی برای صنایع، نهتنها مشکل ناترازی را حل نمیکند، بلکه با افزایش ناترازی در سالهای آینده، فشار بیشتری بر بخش تولید وارد خواهد کرد. برای جلوگیری از این بحران، برنامههای جامع و هماهنگی میان بخشهای مختلف اقتصادی و صنعتی ضروری است.
منبع: شرکت فولاد خوزستان
