شرکت سرمایهگذاری توسعه معادن و فلزات با حمایت از تأسیس شرکت پویاانرژی، اقداماتی مانند راهاندازی نیروگاه خورشیدی را انجام میدهد. این اقدامات در طول سالهای گذشته به افزایش ظرفیت تولید برق کشور، کاهش مصرف سوخت مایع و کاهش آلایندگی CO2 کمک کردهاند.
محمدزمان جلویان، مدیرعامل این شرکت، در خصوص ظرفیت نیروگاه خورشیدی پویاانرژی اظهار کرد که این نیروگاه در حال حاضر دارای ظرفیت نصبشده ۱۰ مگاوات است. توان متوسط تولید آن نیز ۲.۲ مگاوات است. این نیروگاه سالانه حدود ۲۰ هزار مگاوات ساعت برق تولید میکند که معادل صرفهجویی ۶ میلیون لیتر سوخت مایع و کاهش ۱۱ هزار تن CO2 در سال میشود. همچنین، ضریب تولید نیروگاههای خورشیدی در حال حاضر حدود ۲۲ درصد است.
جلویان همچنین خبر داد که پروژه احداث یک نیروگاه خورشیدی ۱۰ مگاواتی دیگر در کنار نیروگاه سمنان در دست اجرا است و پیشبینی میشود تا خرداد ۱۴۰۳ به بهرهبرداری برسد. علاوه بر این، طرحهای دیگری نیز در حال بررسی است که پس از نهایی شدن، جزئیات آنها اعلام خواهد شد.
چالشها و مشکلات سرمایهگذاری در صنعت انرژی
وی در ادامه توضیح داد که یکی از دلایل عدم تمایل سرمایهگذاران به ورود به بخش انرژی، قیمتهای غیرواقعی در این صنعت است. او توضیح داد که بهای تمامشده انرژی الکتریکی در نیروگاههای گازی حدود ۱۸ صدم سنت یورو است. در حالی که هزینه واقعی تولید انرژی الکتریکی با احتساب هزینههای سوخت در کشورمان حدود ۹ سنت یورو است. اما در بازار داخلی، برق نیروگاهها به قیمتی حدود ۱۱۰ تا ۱۱۵ تومان خریداری میشود. تفاوت قیمتها جذابیت سرمایهگذاری در نیروگاهها را کاهش داده است.
مدیرعامل شرکت پویاانرژی در سخنانی درباره چالشهای اساسی صنعت برق، بر اهمیت قیمت انرژی به عنوان عامل کلیدی تأکید کرد و گفت: «این مسئله باعث میشود بازگشت سرمایه در این صنعت از نرمهای بازار طولانیتر و غیراقتصادی باشد.» وی افزود که مسئله اصلی در اصلاح قیمت حاملهای انرژی، خلق بازده اقتصادی برای سرمایهگذاریهای آتی است. ناترازیها و تصمیمگیریهای ناکارآمد در طول زمان اقتصاد ایران را تحت تأثیر قرار میدهد و موجب تخصیص غیربهینه منابع و افزایش تورمهای بالا میشود.
وی همچنین اشاره کرد که یکی از مسائل فراموششده در سیاستهای یارانهای انرژی، بیتوجهی به استهلاک زیرساختها است. براساس گفته او، توزیع یارانههای انرژی به گونهای است که تنها هزینههای عملیاتی و جاری تولیدکنندگان انرژی را تأمین میکند، در حالی که هیچ برنامهریزی برای توسعه یا بهینهسازی آینده تولید انرژی وجود ندارد. در نتیجه زیرساختهای فعلی حتی در شرایط عادی قادر به تأمین نیازهای انرژی نباشند. بهویژه در تابستان، کسری برق حداقل ۱۳۰۰۰ مگاوات و در زمستان کسری گاز به همین میزان وجود دارد. این موضوع تحقق اهداف ابتدایی یارانه انرژی را غیرممکن میکند.
مشکلات قیمتگذاری و تاثیر آن بر جذابیت سرمایهگذاری
جلویان اصلاح قیمت حاملهای انرژی را در قالب یک فرآیند چند ساله به عنوان راهحل مشکلات قیمتگذاری دستوری در بخش انرژی مطرح کرد و افزود: «فرآیند اصلاح بازار انرژی باید با برنامهریزی متفاوت برای مصرفکنندگان نهایی و طی زمان انجام شود.» به این معنا که باید برنامههای جداگانهای برای خانوارها، کسبوکارهای صنعتی و دیگر مصرفکنندگان انرژی در نظر بگیرند. وی پیشنهاد کرد که خانوارها در مرحله اول، هزینههای انتقال انرژی و تبدیل آن را به صورت معقول پرداخت کنند. همچنین برای افزایش بهرهوری نیروگاهها، قیمت گاز را باید از نیروگاهها بگیرند و به صورت یارانه مستقیم به مردم پرداخت کنند.
جلویان تأکید کرد که موفقیت این طرح بستگی به اجرای سیاستهای جبرانی دارد. به گفته وی، واقعی شدن قیمت انرژی به معنای عدم کمک به نیازمندان از طریق طرحهای تأمین اجتماعی نیست. بلکه یارانهها باید به صورت هدفمند به مصرفکنندگان نیازمند و متناسب با توان بودجه کشور پرداخت شود، بدون آنکه عملکرد بازار انرژی تحت تأثیر قرار گیرد.
چالشهای حذف یارانهها و ارتقای بهرهوری در صنایع
جلویان ادامه داد: «برای واحدهای تجاری، کسبوکارهای صنعتی و تولیدی، طی یک مدت ۳ ساله، قیمت انرژی باید حدود ۵۰ درصد قیمتهای بینالمللی شود. ظرف مدت حداقل ۷ سال، قیمت حاملهای انرژی به تدریج تا سقف ۸۰ درصد قیمتهای جهانی افزایش یابد.» وی توضیح داد که این تغییرات، صنایع را قادر میسازد که توان رقابت بینالمللی داشته باشند. بهعلاوه، با توجه به قیمت و هزینههای حملونقل، مسئله قاچاق سوخت نیز حل خواهد شد. در این شرایط، انرژی باید با نرخ مشخصی عرضه شود تا فقط صنایعی که دارای مزیت رقابتی هستند، در بازار باقی بمانند. وی افزود: «در شرایطی که بهرهوری به شدت پایین است، قطع کامل یارانهها حتی در میانمدت ناممکن است، چراکه ارتقای بهرهوری در بخش تولید به زمان نسبتاً بلندی نیاز دارد. زیرا با سلب تمامی مزیت اصلی اقتصاد ایران، یعنی انرژی ارزان، از بنگاهها، امکان رقابتی برای تولید داخلی و صادرات باقی نمیماند.»
راهحلهای اصلاح بازار انرژی در ایران
مدیرعامل شرکت پویاانرژی در ادامه افزود: «ایجاد ساختارهای لازم جهت تأمین مالی مصرفکنندگان و عرضهکنندگان برای ارتقای بهرهوری و تکنولوژی نیز امری ضروری است. این امر باید همزمان با اعتمادسازی مردم و آگاهسازی آنان در خصوص دلایل و پیامدهای اصلاحات صورت گیرد.»
موانع توسعه نیروگاه خورشیدی در ایران
وی در خصوص چالشهای موجود در توسعه نیروگاه خورشیدی در کشور گفت: «چالش اصلی، قیمت دستوری و پایین حاملهای انرژی است.» وی ادامه داد در صورتی که دولت (توانیر) نقش خود را به عنوان سیاستگذار حوزه برق به درستی ایفا کند، ظرفیتهای داخلی و خارجی زیادی برای توسعه انرژیهای تجدیدپذیر، بهویژه انرژی خورشیدی، در کشور وجود دارد. همچنین الزامات جهانی اقتصاد کمکربن و ملاحظات زیستمحیطی نیز بر ضرورت توسعه انرژیهای پاک تأکید دارد.
نقش سوختهای فسیلی در تأمین انرژی و تغییرات آبوهوایی
جلویان اضافه کرد: «بخش انرژی بیشترین سهم را از ارزش تولید ناخالص جهانی و بیش از ۱۱ درصد از ارزش تجارت دنیا به خود اختصاص میدهد و بیشترین تقاضا و مصرف آن به حوزه صنعت تعلق دارد.» وی ادامه داد که نفت و سایر سوختهای فسیلی بیشترین نقش را در تأمین انرژی جهان ایفا میکنند، بهطوری که بیش از ۸۰ درصد مصرف انرژی در صنعت از این منابع تأمین میشود. همچنین تولید انرژی بزرگترین محرک تغییرات آبوهوایی در جهان است. این عامل بیش از سهچهارم گازهای گلخانهای را منتشر میکند و موجب نگرانی دولتها شده و زمینهساز سیاستگذاریهای جدید برای انتقال از اقتصادی مبتنی بر سوختهای فسیلی به اقتصادی مبتنی بر انرژیهای تجدیدپذیر و سوختهای کمکربن میشود.
وی افزود: «آژانس بینالمللی انرژی جامعترین هدفگذاری و برنامه را در این زمینه تدوین کرده است که با عنوان سیاستهای کربن صفر شناخته میشود.» به گفته وی، پیگیری این سیاستها توسط بسیاری از کشورهای جهان تغییر حتمی سبد انرژی در آینده را نشان میدهد.
جلویان عنوان کرد: «تعریف نادرست از حمایت از ساخت داخل و ایجاد انحصارگرایی در کنار عدم وجود یک رگولاتوری مستقل و قوی، باعث هدررفت منابع و امکان سوگیری منابع در راستای منافع عدهای خاص خواهد شد.» وی افزود: «متاسفانه در ساختار وزارت نیرو و توانیر و معاونت انرژی وزارت نیرو و مدیریت شبکه، ساختار معینی برای بررسی سبد انرژی و آیندهپژوهی وجود ندارد. البته تلاشهای ضعیف و گاهی موازیکاریهایی در این زمینه صورت میگیرد که به دلیل عدم همافزایی و همکاری بینبخشی، خروجی مناسبی ندارند.» وی تأکید کرد: «اگر یک رگولاتوری مستقل وجود میداشت، اثرات سوء انحصار و مونوپولی بر شبکه برق، راندمان و بهرهوری، کیفیت ساخت قطعات، بازسازی و تحلیل حوادث به صورت مناسبتری قابل بررسی و نقد بود.»
نقش انرژیهای تجدیدپذیر در کاهش آلایندگی و تغییرات آبوهوایی
وی ادامه داد: «در دنیای امروز که بیشتر توسعه و توجه بر روی انرژیهای تجدیدپذیر متمرکز شده است، آیا رواست که این حجم از سرمایه در صنعت برق، صرف توربینهای گازی و بخار سیکل ترکیبی شود؟ حمایت از ساخت داخل با مونوپولی و جزیرهشدن تفاوت دارد. هر قطعه و تجهیزی ارزش ساخت داخل را ندارد. این رقابت در عرضه است که باعث رشد و توسعه و ارتقاء میشود، نه تقاضا.»
جلویان تأکید کرد: «با توجه به اینکه ظرفیت فنی و مالی شرکتهای داخلی پاسخگوی همه نیازهای کشور نیست، باید از تکنولوژیهای روز دنیا استفاده شود. ساختارهای انحصاری (افزایش هزینههای واردات تکنولوژی) شکسته شود.»
راهاندازی تالار برق سبز و تأثیر آن بر سرمایهگذاری انرژیهای تجدیدپذیر
مدیرعامل شرکت پویا انرژی در پاسخ به این پرسش که راهاندازی تالار برق سبز تا چه اندازه میتواند به سرمایهگذاری در حوزه تجدیدپذیرها کمک کند، گفت: «یکی از تحولات مثبت در این دولت، بهویژه در سال ۱۴۰۲، راهاندازی تالار برق سبز است که از ابتدای خردادماه اجرامیشود.» به این ترتیب، نیروگاههای تجدیدپذیر خورشیدی وارد این بازار شدند و میتوانند برقشان را مستقیم به خریدار بفروشند. این موضوع سرمایهگذاران را برای ورود و سرمایهگذاری در حوزه انرژی تجدیدپذیر تشویق میکند. زیرا قیمتها نسبت به قبل بهبود یافته و بازگشت سرمایه در این حوزه افزایش یافته است.
وی درباره حل معضل تأمین انرژی صنایع در کوتاهمدت و بلندمدت بیان کرد: «ابتدا باید در یک پروسه چندساله، قیمت برق واقعی شود. دوم، ثبات قوانین و پایبندی به رویهها: با بهبود شرایط و سازوکارهای بازار برق و فروش دوجانبه، همراه با ثبات قوانین و پایبندی نهادهای دولتی به دستورالعملها، شرایط سرمایهگذاری بهبود خواهد یافت. در نتیجه سرمایهگذاران برای ورود به حوزه احداث نیروگاهها ترغیب و تشویق خواهند شد. هماکنون حتی به تفاهمنامه ۱۰,۰۰۰ مگاوات به شماره ۶۰/۱۷۲۲۴۶ مورخ ۱۹/۰۷/۱۴۰۰ بین وزارتخانههای صمت و نیرو پایبندی وجود ندارد و هر بار با ابلاغ یک رویه اجرایی یا دستورالعمل، شرایط تفاهمنامه محدودتر میشود.»
سیستمهای خنککاری توربینهای گازی و تاثیر آن در تولید برق
وی افزود: «سوم اینکه وضع قوانین حمایتی برای سیستمهای خنککاری هوای ورودی توربینهای گازی بر پایه سیستمهای تراکمی ضروری است. یکی از دلایلی که تولید برق در نیروگاههای ایران در پیک ظهر (حدود ساعت ۱۴) و در پیک شب متفاوت است، این است که بیشتر نیروگاههای کشور گازی و سیکل ترکیبی هستند.»
نیروگاههای گازی تحت تأثیر شرایط آبوهوایی، دمای محیط و ارتفاع از سطح دریا قرار دارند. به ازای هر ۱۰ درجه افزایش دمای محیط، ۶ درصد توان خروجی توربینهای گازی کاهش مییابد. به ازای هر ۱۰۰ متر افزایش ارتفاع از سطح دریا، توان توربینها حدود ۱.۲ درصد کاهش پیدا میکند. در شب، هوای خنکتر باعث افزایش توان این توربینها میشود. سیستمهای کولینگ برای هوای ورودی توربینها در سالهای اخیر توسعه یافتهاند، یکی از این سیستمها مدیا است که شبیه کولر آبی است. پاشیدن آب روی یک سیستم مدیای سلولزی، علاوهبر خنک کردن هوای ورودی، توان توربین را افزایش میدهد.
جلویان افزود: «از مزایای سیستم خنککاری هوای ورودی توربین این است که سریع اجرا میشود و هزینه اجرای آن نیز پایین است. اما از معایب آن مصرف بسیار زیاد آب است که با توجه به جغرافیای تنش آبی و محدودیت منابع آب در کشورمان، که حتی برخی استانها به عنوان دشتهای ممنوعه برای مصرف آب یا توسعه صنایع آببر معرفی میشوند، باید مورد توجه قرار گیرد.»
سیستم خنککاری TIAC؛ گزینهای کارآمد برای مناطق خشک و مرطوب
او ادامه داد: «سیستم خنککاری چیلرهای جذبی یا تراکمی (TIAC) که آن را برای خنککاری هوای ورودی توربین در کنار این سیستم توسعه دادهاند، شبیه کولر گازی عمل میکند و مصرف آب ندارد.» این سیستم شبیه کولر گازی عمل میکند و مصرف آب ندارد.» هرچند هزینه سرمایهگذاری آن بالاتر است، اما مزیتی که دارد این است که در هر دو مناطق مرطوب و خشک قابل استفاده است. به همین دلیل باید شرکت مادرتخصصی برق حرارتی و توانیر و معاونت انرژی وزارت نیرو، موضوع TIAC یا سیستمهای کولینگ چیلر جذبی و تراکمی را در ذیل قوانین حمایتی خود قرار دهند تا بازگشت سرمایه اجرای این سیستمها منطقی شود.»
او افزود: «چهارم اینکه در صورت توسعه انرژیهای خورشیدی بر پایه سلولهای فتوولتائیک، میتوان هم پیک ظهر شبکه را جبران کرد و هم از ایجاد ظرفیتهای مازاد که تنها برای حداکثر ۲۰۰ ساعت از سال مورد نیاز شبکه است، جلوگیری کرد.»
جلویان در مورد زمان بهرهبرداری از واحد بخار نیروگاه سمنان گفت: «در صورت تأمین منابع مالی پروژه به موقع، واحد بخار سیکل ترکیبی در یک بازه ۳۲ ماهه با هزینهای بالغ بر ۱۴۰ میلیون یورو انجام میشود. البته وقتی میگوییم ۳۲ ماه، یعنی در یک پروسه ۳۲ ماهه نصب و راهاندازی میشود. سپس در یک پروسه ۳ ماهه تستهای پایداری آن انجام خواهد شد و پس از ۳۵ ماه، امکان اتصال پایدار آن به شبکه وجود خواهد داشت.»
وی در ادامه گفت: «واحد بخار نیروگاه سمنان دارای ظرفیت ۱۶۰ مگاوات است که معادل تأمین برق ۱۶۰ هزار خانوار است. این واحد برق خود را مستقیماً به شبکه سراسری وارد میکند و این امر باعث بهبود تولید برق و کاهش ناترازی در شبکه برق خواهد شد.
