در شرایطی که تولیدکنندگان آهن اسفنجی با مشکلات متعددی دست و پنجه نرم می‌کنند و تولید این محصول را غیراقتصادی می‌دانند، تولیدکنندگان شمش فولاد نیز نسبت به افزایش غیرمنطقی قیمت آهن اسفنجی اعتراض دارند. این وضعیت، نگرانی‌هایی در مورد بازار فولاد و احتمال منفی شدن آن تا پایان سال به وجود آورده است. یکی از دلایل این بحران، افزایش قیمت گندله است که فشار زیادی بر سودآوری آهن اسفنجی وارد کرد و باعث کاهش حاشیه سود واحدهای تولیدکننده آهن اسفنجی شد.
فشار بر واحدهای تولیدکننده آهن اسفنجی
تولید آهن اسفنجی، یکی از استراتژیک‌ترین حلقه‌های زنجیره تولید فولاد در ایران، تحت فشارهای متعددی قرار گرفته است. عواملی مانند:
- افزایش شدید قیمت گندله
- کمبود عرضه گندله در بورس کالا
- عدم تناسب قیمت پایه گندله و آهن اسفنجی
- افزایش نرخ گاز مصرفی واحدهای احیاء مستقیم
همگی باعث شده‌اند حاشیه سود آهن اسفنجی در ماه‌های اخیر به کمتر از ۲۰ درصد کاهش یابد. در صورتی که قیمت‌های بورس کالا ملاک باشد، این حاشیه سود به ۱۵ درصد یا حتی کمتر تنزل پیدا کرده است.
روند افزایش قیمت گندله و تاثیر آن بر سودآوری
آمارها نشان می‌دهند که از ابتدای سال جاری تا ۲۰ آبان‌ماه:
- قیمت گندله در بورس کالا ۱۸.۸ درصد افزایش یافته است.
- در همین بازه زمانی، قیمت آهن اسفنجی ۴.۸ درصد کاهش داشته است.
در آغاز سال جاری، قیمت گندله حدود ۳۰.۷ درصد قیمت آهن اسفنجی بود، اما تا تاریخ ۲۰ آبان، این نسبت به ۳۸.۳ درصد رسید. این افزایش هزینه‌ها، فشار بیشتری بر واحدهای احیاء مستقیم وارد کرد و سودآوری آهن اسفنجی را به شدت کاهش داد.
حاشیه سود پایین تولیدکنندگان آهن اسفنجی در مقابل سود بالای گندله
محاسبات نشان می‌دهد که هزینه تولید آهن اسفنجی در واحدهای احیاء مستقیم به ۹,۵۰۰ تا ۱۰,۰۰۰ تومان به ازای هر کیلو رسیده است. در حالی که قیمت فروش این محصول در کانال ۱۱,۰۰۰ تومان قرار دارد، حاشیه سود آهن اسفنجی این واحدها تنها حدود ۱۵ درصد است. این میزان سودآوری پایین، ادامه فعالیت بسیاری از واحدهای تولیدکننده آهن اسفنجی را غیرمنطقی کرده است.
از سوی دیگر، بررسی صورت‌های مالی شرکت‌های تولیدکننده گندله نشان می‌دهد که حاشیه سود گندله برخی از آن‌ها به ۳۵.۷، ۴۰.۵ و حتی ۵۳.۸ درصد می‌رسد. این تفاوت فاحش در سودآوری، نشان از عدم تناسب در زنجیره تولید فولاد دارد.
مشکلات عرضه گندله در بورس کالا
عرضه گندله در بورس کالا نیز یکی از مشکلات اساسی است. بر اساس محاسبات، ماهانه بیش از ۴.۳ میلیون تن گندله باید در بورس کالا عرضه شود. با این حال، این کف عرضه تکلیفی تنها در فروردین‌ماه رعایت شده است. در ۴ ماهه تیر تا مهر، میانگین عرضه گندله در بورس کالا تنها ۳.۱ میلیون تن بوده که به مراتب کمتر از نیاز بازار است.
تاثیر صادرات گندله بر تامین داخلی
صادرات گندله نیز بر مشکلات داخلی افزوده است. در ۷ ماهه نخست امسال، صادرات گندله با جهش ۱۲۵ درصدی به حدود ۵.۵ میلیون تن رسید. این حجم عظیم صادرات، تنها ۵۴۴ میلیون دلار درآمد ارزی برای کشور به همراه داشته است. در حالی که اگر این میزان گندله در داخل به شمش یا محصولات فولادی تبدیل و سپس صادر می‌شد، درآمد ارزی کشور به بیش از ۱.۵ میلیارد دلار می‌رسید.
تبعیض در تعیین قیمت پایه گندله
یکی دیگر از مشکلات موجود در زنجیره تولید، تبعیض در تعیین قیمت پایه گندله است. در بورس کالا، عیار مرجع گندله ۶۵ درصد است و به ازای هر یک درصد افزایش عیار، پاداش ۵ درصدی برای تولیدکنندگان در نظر گرفته می‌شود. این در حالی است که معیار آهن اسفنجی (MD) ۹۱ درصد است و برای MD بالاتر از این میزان، هیچ پاداشی لحاظ نمی‌شود. بسیاری از واحدهای تولیدکننده آهن اسفنجی، MD بالای ۹۳ درصد دارند، اما از این مزیت بهره‌ای نمی‌برند.
افزایش هزینه گاز و فشار بر واحدهای احیاء مستقیم
یکی از مشکلات دیگر، افزایش شدید هزینه گاز واحدهای احیاء مستقیم است. نرخ گاز این واحدها که سال گذشته ۲,۰۰۰ تومان به ازای هر مترمکعب بود، در سال جاری به:
- ۴,۰۰۰ تومان (اردیبهشت تا شهریور)
- ۳,۳۸۷ تومان (مهرماه)
رسیده است. این در حالی است که نرخ گاز در سایر بخش‌های صنعت فولاد به مراتب کمتر بوده است.
اعتراض تولیدکنندگان شمش فولادی به افزایش قیمت آهن اسفنجی
تولیدکنندگان شمش فولادی نیز نسبت به افزایش غیرمنطقی قیمت آهن اسفنجی اعتراض دارند. به گفته کارشناسان، این افزایش قیمت‌ها در حالی است که تقاضای قوی در بازار وجود ندارد و رکود ساخت و ساز، تاثیر منفی بر معاملات فولاد گذاشته است. محدودیت‌های گاز در ماه‌های سرد نیز احتمالاً شرایط را بدتر خواهد کرد.
لزوم بازنگری در سیاست‌های زنجیره فولاد
با توجه به افزایش هزینه‌ها، محدودیت‌ها در بازار آهن اسفنجی، و عدم تناسب در سودآوری حلقه‌های مختلف زنجیره فولاد، بازنگری در سیاست‌های فعلی ضروری است. حمایت از واحدهای احیاء مستقیم و ایجاد توازن در قیمت‌گذاری محصولات، می‌تواند به بهبود وضعیت این زنجیره استراتژیک کمک کند.
منبع: آهن نیوز
